سـآ نموونة لةرِةوتى
باوى نووسيني كوردى ئةمرِؤمان
فازلأ قةرةداغى
رؤذنامةي كؤمةلَ،
ذمارة (191) شةممة 20/شعبان/1426 كؤضى ــ 24/9/2005 زاينى ل10
نووسين لةكوردستاندا
هيَشتا زؤري ماوة ببيَتة ثيشة. مةبةستيشم لة نووسين وةك ثيشة ئةوةية نووسةر
بتوانيَ بةهؤي نووسينةوة بذيء ناضاري وةزيفةي حكومةت يان هةر كاريَكي تر جطة لة
نووسين نةبيَ. هةلَبةت زؤريش هةن بة جؤريَكي تر نووسينيان كردؤتة ثيشة ئةويش بة
كاركردن بؤ حزبي فةرمانرِةواء ستايشكردني ئةو حزبةء حكومةتةكةي، بةلآم
لةرِاستيدا ئةمة ثيشة، نيية بةلَكو قاضاخضيَتيية. لةئةنجاميشدا كةم نووسةر ئةو
كاتة بةتالَة زؤرةيان هةية كة بيانكاتة نووسةريَكي بةتواناء ثيَش ئةوة بيانكاتة
خويَنةريَكي مودمن. ئةمةش هؤيةكي سةرةكيي داماويي نووسةرانمانة كة ئةطةر ذيانى
خؤت بؤ رةخنةطرتن ليَيان تةرخان بكةي، رةنطة تةمةني (نووح)ت بةس نةبيَء تا
رةخنة لة يةكيَكيان دةطري ضوارى ديكةت بؤ دةرثةرِن.
رةخنة بؤ خؤي جؤرة
موغامةرةيةكة، ثيَش هةموو شتيَك موغامةرةيةكي كؤمةلآيةتييةء هةنديَ جار دةبيَتة
سياسي بةتايبةت ئةطةر بةرامبةري رةخنةليَطيراو ضارةي نةمابيَء نةتوانيَ بة
بةلَطةي مةنتيقيء زانستييةوة وةلآمبداتةوة. بةلآم كات ريَطريَكي ترة، كةسيش
تةمةني (نووح) مسؤطةر ناكات، دةستيشي بكةويَ شتيَكي بيَمانا دةبيَ كة هةمووي بؤ
رةخنة تةرخان بكات، لةبةر ئةوة مرؤظ قةناعةت بة رةخنةي جاروبار بكات.
ليَرةدا سيَ نموونةي
نووسين، يان نموونةي سيَ نووسةر دةهيَنمةوة، نموونةكانيش لةسةر ئةوانةن كة
لةخؤوة شت دةلَيَن:
قسة لةسةر بةربةرة
دوورةكان:
نموونةي يةكةم
لةبارةي باكووري ئةفةريقايةء بةتايبةت طةلي (بةربةر) ياخود (ئةمازيغ).
برادةريَك بةناوي (عةبدولوةهاب عةلي) لة رؤذنامةي خةبات (1917 لة 15/9/2005 ل
13) ئةم ناونيشانة دةنووسيَت: ئةمازيغةكانء قورئان.
نووسةر باسي
ئةمازيغةكان دةكات كة قورئانيان لة زماني عةرةبييةوة طؤرِيية سةر زماني
ئةمازيغي، بؤ ئةوةي ثاريَزطاري لة زماني خؤيان بكةن. ئينجا نووسةر داوا دةكات:
بؤية دةبيَت ئيَمةي كورديش قورئان بةزماني خؤمان بخويَنين بةتايبةت لةبواري
ثةروةردةء فيَركردن لة كوردستاندا.
ثرسيارء
سةرسورِمانةكة بؤ خويَنةري جيَدةهيَلَم كة ئايا ئةو برادةرة لةولآتي ئةمازيغةوة
هاتووة يان لةولاترةوة؟! ضونكة مةعلوومة ثةروةردةء فيَركردني وانةي ئاينء
قورئان هةر بة كورديية.
نووسةر دةلَيَت: ((ئةم
ميللةتة لةباكووري ئةفةريقا هةر لةديَر زةمانةوة دةذيَت ءهةريَمء ناوضةي
جياوازي خؤيان هةية بةتايبةت لة ولآتي مةغريبء تونسء جةزائيرء ذمارةيةكي زؤر
كةميشيان لة مؤريتانياء ليبياء سؤمالَء بياباني طةورةء رؤذئاواي ((ثؤليساريؤ))
دةذين)).
سؤمالَ بخةرة ئةولاوة
كة نازانم ضي هيَناية ناو باس، بةلآم سةرنجي ثؤليساريؤ بدة. نووسةر ثؤليساريؤي
بة ولآت زانيوة!! ثؤليساريؤ Polisario
ريَكخراويَكي سةربةخؤخوازة سالآنيَكي دوورودريَذة شةرِ دذي شانشيني مةغريب بؤ
سةربةخؤيي بياباني رؤذئاوا دةكات هةرضةندة خؤشيان هةر عةرةبن. ناوي ثؤليساريؤ
كورتةي ناوة ئيسثانييةكةي (بةرةي ميللي ئازادكردني ئةلساقية ئةلحةمراء ريؤ دي
ئؤرؤ)ية كة ئةمةية:
Frente Popular para la Liberacion da Saguia el Hamra y Rio de
Oro.
قسةي ئةو برادةرة
شتيَكة وةكو ئةوةي بوتريَ كورد لة عيراقء ئيَرانء توركياء سوورياء رؤذئاواي (ثةكةكة)دا
دةذي!
نووسةر باسي ئةمازيغ
دةكاتء دةلَيَ: "ئةم طةلة ثتر لة هةزار سالَة لةذيَر فشارو زولَمي ئةو
ولآتانةداية كة بريتين لة عةرةبي شؤظيَنيء ئيسلامي دةمارطيري توندرِةو كة زؤر
نامرؤظانة ئايينء ميَذووء دابونةريتي خؤيان بةسةر نةتةوةكاني تري ئةو ناوضةيةدا
سةثاندووة. ئةمازيغةكاني باكووري ئةفةريقا ثارضةثارضة كراونء بةزؤر بةئيسلام
كراون بةزؤريش بة عارةب دانراونء ناويان دةبةن وةك بلَيَن بةشيَك بن لةنةتةوةي
عارةب.خاوةني رةسةنء راستةقينةي باكووري ئةفريقان بةلآم بةناوي غةزاو
جيهادءفتوحاتي ئيسلامةوة ولآتةكةيان داطيركراو ((ئيسلامء عروبة))يان سةثاند
بةسةرياندا ء زماني خؤيان ليَ قةدةغةكردن ء زماني عةرةبي ء قورئانيان
بةزؤرةمليَء زةبروزةنط فيَركردن تا ئةو ئاستةي قسةكردن بة ئةمازيغي تاوان بوو".
نةهامةتي خويَنةري
كورد بةلَكو خويَنةري هةر ولآتيَك رةخنة تيَيدا لاوازة ئةوةية ئةو زانياريية
سةيرانة وةكو راستي بزانريَن. سةرةتا كيَشةيةك لة ميَذووي هاتني بةربةر بؤ
باكووري ئةفةريقا هةية وةك ضؤن كيَشة لة ميَذووي كؤني كوردستان هةية. تيؤريَك
دةلَيَ ئةوان لة ئةوروثاوة هاتبوونء باكووري ئةفةريقايان داطير كرد. قسةي ((خةلَكي
رةسةن))ي باكووري ئةفةريقا بؤ ئةمازيغ راستة وةك ضؤن بؤ طةلاني ثيَش هاتني
ئةوانيش هةر راستة.
لةكاتي فتووحاتدا
بةشيَكي بةربةر بوونة موسلَمان، لةكاتي خةليفةي ئةمةويشدا عومةر كورِي
عةبدولعةزيز ئيسلام بةتةواوي بةناوياندا بلآوبووةوة. ئةو زولَمةش كة لة بةربةر
لةسةر دةستي ئومةوييةكان كرا ثةيوةنديي بة ئيسلامةوة نةبووةو تةماعي
دةسةلآتداران هاني دابوو بؤية دةبينين بيروبؤضووني خةوارج لةناو بةربةردا ثةيدا
بوو، وةك ضؤن لةناو موسلَماناني رؤذهةلآتدا، بة عةرةبء غةيري عةرةبةوة، ثةيدا
ببوو. ئيَستش رووبةري خاكةكةيان لةضاو جاران كةمتر بؤتةوة، بةلآم ئةمة
ثةيوةنديي بة تيَكةلآوبووني ميللةتانةوة هةية، ئةو دياردةيةي لةميَذووي هةموو
مرؤظايةتيدا هةيةء مةرج نيية هةموو توانةوةيةك بةهؤي زةبرء زةنط بووبيَ ضونكة
دوو هؤكاري تر هةن: زالَبووني ريَذةي دانيشتواني يةك لة دوو ميللةتةكةء جياوازي
شارستانيي دوو ميللةتةكة.
بةربةر لةدواي
فتووحاتي ئيسلامييةوة بوونة بةشيَك لة سوثاي ئيسلامي، تةنانةت تاريق كورِي
زياديش كة فةتحي ئةندةلوسي كرد بةربةر بوو. ئةطةر بةربةريش ئةوسا لة باكووري
ئةفةريقادا بوون، لةسايةي فتووحاتي ئيسلاميدا ضوونة ئيسثانيا. ئةندةلوسي
موسلَمانيش بةتةنيا عةرةبي نةبووة بةلَكو بةربةريشي تيَدا بوو.
نووسةر باسي زياتر لة
هةزار سالَ ضةوساندنةوة بةدةستي ئةو ولآتانة كردووة كة ((عةرةبي شؤظيَنيء
ئيسلامي توندرِةو بوون)). ئةو تةعبيرانة بؤ ئةو كاتانة سةيرن بةلآم بةهةر حالَ
ئةطةر باسي هةزار سالَ زياتر ثيَش ئيَستا بكةين دةطةينة سةدةي ثيَنجةمي زايني،
طالَتةجارِييةكةش لةو ميَذووةداية ضونكة ئةو كاتة بوو كة دةولَةتيَكي بةهيَزي
بةربةري لة باكووري ئةفةريقاو هةروةها باشووري ولآتى بةربةر بةناوي دةولَةتي
مورابيتةكان دروست ببوو.
دةولَةتي مورابيتي (كة
لة 448 تا 541ي كؤضي- 1056 تا 1146ي زايني دةوامي كرد) بة دروشمي جيهادةوة
دةولَةتيَكي طةورةيان دروستكرد، كة لة ئؤقيانووسي ئةتلَةسييةوة بؤ جةزائير
دريَذبووةوةء لة باشووردا طةشتة سةنيطال، دواتريش ئةندةلوسيشي كةوتة دةستء
كؤتايي بة دووبةرةكيء ثارضةثارضةبووني دةولَةتؤكة موسلَمانةكاني هيَنا.
فةرمانرِةواي ناوداري ئةو دةولَةتة (يوسف كورِي تاشوفين) كة لة ميَذووي
ئيسلاميدا بؤتة نموونةي سةركردةي موجاهيدء خواناسء زاهيد تةنانةت عةرةبيشي
نةدةزاني ض جاي ئةوةي ((عةرةبي شؤظيَنيء ئيسلامي دةمارطيري توندرِةو)) خؤيء
خةلَكةكةيان كردبيَتة عةرةبء زماني خؤيانيان ليَ قةدةغةكردووة. دةولَةتي
مووةحيددةكانيش كة كؤتاييان بة مورابيتةكان هيَنا هةر بةربةري بوو ء ديسان
ئةميان دةولَةتيَكي بةهيَز بوو (524-668ي كؤضي، 1129-1269ي زايني).
ديارة ئةو هةموو
خةيالَةي نووسةر لةكويَوة هاتووة، نووسةرانمان لةسةر ميَزيَك دادةنيشنء تا
ثاكةتيَك جطةرة دةكيَشن فتووحاتي نووسينء خةيالَيان بةسةردا دةباريَ.
لة كوردستانةوة بؤ ئةندةلوس:
نموونةي دووةم
بابةتيَكي كؤنترة: (ئةندةلس يان ظةندةلس)ي فةرهاد سةنطاوي (كوردستاني نويَ،
2887، لة 13/10/2002، ل7). نووسةر باسي لةشكري موسلَمانانء خوتبةي تاريق كورِي
زياد دةكات كة جةنطاوةراني هانداوة:.. بةهةشت بة باخء قةسرةوة، خؤشتر لةهةمووي
ذنة بالآ بةرزة سةوزء سثييةكانيش هةر بؤ ئيَوةن..تاد كة ئةو خوتبةية جيَطةي
طوماني ميَذووناسانة لةبةر ضةند هؤيةك (شيَوازة ئةدةبييةكةي هي سةردةماني
دواترة، هاتني وشةي يؤناني كة ئةو وشةية ئةو كاتة بةكار نةدةهات، يةك
ميَذوونووسي رؤذهةلآتي باسيكردووة..تاد). بةلآم ضؤن نووسةرةكةمان ئةمة بزانيَ،
لةكاتيَكدا ئاطاي لة راستييةك لةوة سادةتر نيية؟ سةنطاوي دةلَيَ كة ناوي
ئةندةلس(!) وشةيةكي لاتينيية بةواتاي ويَرانيء بؤية لةولآتة نراوة ضونكة
عةرةبةكان خاثووريان كرد!!
قسةي وا يةكةم جارة
لة ميَذوودا بوتريَ. جاريَ ميَذوونووسة ئةوروثاييةكان باشتر لة ميَذوونووسة
موسلَمانةكان ئةو راستيية دةزانن كة ئيسثانياي ثيَش فةتحي ئيسلامي ولآتي فةوزا
ء دواكةوتن بوو ء سةردةمي ئيسلامي لة ئةندةلوس سةردةمي زيَرِيني زانست بوو،
لةوةش سةيرتر ناوةكةية. ئةندةلوس بةر لة طةشتني موسلَمانان ناوي ئةندةلوسيا بوو،
ئةو ناوة لة ناوي خيَلَة جةرمانييةكان ظاندال يان واندال بوو كة داطيريانكردبوو.
ئةو خيَلآنة نموونةي ويَرانكاري بوون، ويَرانةيان لةدواي خؤياندا جيَهيَشتبوو ء
هيضيان ئاوةدان نةكردبوو، كاتيَكيش بؤ ئةفةريقا ثةرِيبوونةوةء سةدةيةك حوكميان
كرد، جطة لة يادةكاني ويَراني هيضيان لةدواي خؤياندا جيَنةهيَشتبوو (فيشر،
تاريخ اوربا في العصور الوسطى، القسم الاول، و. محمد مصطفى زيادة و السيد الباز
العريني، 1950، ل30)،
لةمةشةوة وشةي ظاندال جطةلةوةي ناوي ئةو خيَلآنة بوو بووة زاراوةيةك بؤ ئةو
كةسةي مولَكي كةسي يان مولَكي طشتي ويَران بكات (فةرهةنطي ويَبستةر).
ضيت بةخةيالَدا هات
بيلَيَ، ئةمة برِطةي يةكةمي ياساي نةنووسراوي نووسينة لاي ئيَمة.
ئاسؤ
جةبارء كؤمةلَطة داخراوةكةي:
ئةمةي خوارةوة
هةلَبذاردةية لة بابةتيَكي دوورودريَذترم كة دوودلَبووم لة بلآوكردنةوةي، ضونكة
حةزم نةكرد لةطةلَ ئةو نووسةرة لاوة رِةق بم، بةلآم دةشزانم كة ناكريَ مرؤظ تا
سةر لة هةلَة بيَدةنط بيَ. كتيَبةكةي ئاسؤ (كؤمةلَطاى داخراو, رؤشنبير, دةسةلآت,
كؤمةلَطا- ضاثي دووةم 2004) كؤى ضةند بابةتى خؤيء ضةند ديمانةيةك لةطةلَيدا
كراونء وةزارةتى رؤشنبيريى سليَمانى بؤي بلآوكردؤتةوة. ريزكردني ئةو سةرضاوانةي
كة نووسةر نةيديون نةخؤشييةكة زؤر لة نووسةراني كوردستاني طرتؤتةوة.
نووسةرى لاو لة
كتيَبةكةيدا ذمارةيةك سةرضاوةى رِيزكردووة, ئةوةشى زياتر سةرةنجى راكيَشام
ئةوانةى طواية سةرضاوةى ئينطليزين, هةر تةماشاى ئةو ليستى سةرضاوانةم كرد
نيوةدلَنيا بووم كة نووسةر لةخؤوة ئةمانةى نووسيوة, يةكيَك لةو سةرضاوانة وا
نووسراوة:
Cornelius Castoridis : le monde morcele
سةرضاوةكة ئاوا بآ
سالأو بيَ شويَني دةرضوون..تاد نووسراوة. ناوونيشانةكةش فةرِةنسيية, ئةي ضى
دةكات لةناو ((سةرضاوة ئينطليزييةكان))دا؟! لةمةوة ديارة نووسةرةكةمان ئينطليزى
لة فةرِةنسى جياناكاتةوة. ليستى ئةو سةرضاوة ئينطليزييانة يةك ثارضة هةلَةية
لةو جؤرة هةلآنةى هيض ثاساويَكيان نييةو نموونةيةكي زةقن كة نووسةر لةسةرضاوةي
ترةوة وا بةسةقةتى نقلَى كردوون. وةتاكة تيَبينييةكيش لةسةر ((زانيني)) زمانى
ئينطليزي برِوانة ناوى شاري كؤنى عيراق (ئوروك) كة بةوشيَوةية نوسيويةتي
كةلةسةرضاوةكانى جولةكةدا هاتووة واتة (ارخ) Erech
و نووسيويةتي (ئيرس) كة هةر كةسيَك كةمترين شت لةبارةى ئينطليزييةوة بزانيَت
دةزانـآ (ch)
لةهيض حالَةتيَكدا بة (س)ناخويَنريَتةوة, بيَطومان لةهيض زمانيَكى ئةوروثايي
بةربلآوى تريش.
بةمجؤرة نووسةر هةمان
ئيشى زؤر كةسي لاى خؤمانى كردووة، كاتيَك سةرضاوةيةكى عةرةبي يان فارسي دةبينن
و زانيارييةكى لىَ نةقلأ دةكةن, سةرضاوة عةرةبى يان فارسييةكةش ثةراويَزيَكى
داناوة كة بريتيية لة سةرضاوةيةكى ئينطليزى يان فةرةنسى.. نووسةرى لاوي خؤشمان
ناوى ئةو سةرضاوة ئينطليزيية دةنووسيَت بيَ ئةوةي ضاوى ثيَ كةوتبيَت (نةخوازةلآ
خويَندبيَتيةوة)، ئةوةيش بؤ ئةوةى خويَنةر بلَيَت سةرضاوةى ئينطليزيى
بةكارهيَناوة.
زؤربةي نووسةرانمان
ئةمة دةكةن، ئةوان كة تةنانةت عةرةبييةكةيان بؤن ضرووكي ديَ، ليستيَكي قةلَةوي
سةرضاوة ئينطليزي، رةنطة زماني تريش، دةنووسن.
كاك ئاسؤ لةناو
سةرضاوة عةرةبييةكاندا ناوى كتيَبى (دين الانسان)ى (فراس السواح)ى نووسيوة،
ئةطةر تةماشاى هةنديَك لةو سةرضاوة ئينطليزييانةى ئاسؤ ناوى بردوون بكةينء
بةراورديان بكةين لةطةلَ ئةوانةى (السواح) دةبينين نووسةرى خؤمان سووكء باريك
ناوى ئةو سةرضاوانةى بردووة. بةواتايةكى ترو بة زمانى جةبر: (السواح) زانياريى
(س)ى نووسيوة و لةثةراويَزدا ناوى سةرضاوةى ئينطليزيى (ك)ى داناوة، كاك ئاسؤ
هاتووة زانياريى (س)ى نةقلَكردووة، بةلآم لةجياتي ئةوةى ناوى كتيَبةكةى (السواح)
وةك سةرضاوة بنووسيَ، شةقى لةم هةلَداوةو سةرضاوةى ئينطليزيى (ك)ى نووسيوة.
سةرةرِاى ئةوة لة ضةندين شويَن نووسينة عةرةبييةكةى بة هةلَة وةرطيَرِاوة،
هةروةها ناو و ذمارةى لاثةرِةى ئةو سةرضاوة ئينطليزييانةشى ديسان بة هةلَة
نةقلَكردووة، ئينجا بةزماني نموونة قسة بكةين، نموونةكانيش بؤ دو يان سيَ كورت
دةكةمةوة:
1- (فراس السواح)، لة
لاثةرِة 23 باسى ماكس ميولةر دةكات كة وا باسي ئايني كردووة:
"الدين هو كدح من
اجل تصور ما لايمكن تصوره و قول ما لايمكن التعبير عنه، انه توق الى اللانهائي" ،
(السواح) لة ثةراويَزدا ناوي
بةرهةمى ميولةر بة ئينطليزى دةنووسيَت، كاك ئاسؤش ئةم ثاراطرافة دةنووسيَتةوةو
لةجياتى كتيَبة عةرةبييةكةي (السواح) ئةوةى ماكس ميولةر دةنووسيَت، ئةويش بة
دةستكاريىو هةلَةوة. لةمة سةيرتر وةرطيَرِانى ثاراطرافةكةية. وةرطيَرِانى دروست
ئةمةية: "ئاين تيَكؤشانيَكة لةثيَناوى ويَناكردنى ئةوةى لةتوانادا نيية
ويَنابكريَتء وتنى ئةوةى لةتوانادا نيية طوزارشتى ليَ بكريَت، ئاين
تامةزرؤييةكة بؤ (ناكؤتا)"
كاك ئاسؤ واى
وةردةطيَرِيَت: "ئاين ضةثاندنيَكة لةثيَناو شيَوة ويَناندنيَكدا كة بؤ
خؤى لةتواناى ويَناندندا نيية، وتةيةكة كة لة توانادا نيية طوزارشتى لىَ
بكريَت، كةواتة ئاين كؤتؤبةنديَكى ناكؤتاية(نةبرِاوةية)"(ل160).
بةم جؤرة (كدح) كة
تيَكؤشان ياخود رةنجدانة بة (كبح) يان (كبت) دةزانيَء ئةم (كدح)ـة لاى
نووسةرةكةمان بؤ ويَناكردنى شتيَك نيية بةلَكو بؤ شيَوة ويَناكردنةكةيةو ئةوةشى
"ويَناناكريَت" شتةكة نيية بةلَكو ويَناكردنةكةيةو ئةوةى "ناتوانريَت طوزارشتى
ليَ بكريَت" شتةكة نيية بةلَكو وتةكة خؤيةتى.. نووسةرةكةمان ثاراطرافةكة بة
نوكتةيةك تةواو دةكات ئةويش ئةوةية وشةى عةرةبيي توق (تةوق=تامةزرؤيي)ى بة
(طوق)
زانيوة بؤية كردوويةتى بة كؤتوبةند
(تيَبينييةكي زيادة: كؤتوبةند مةرج نيية ئةو تةوقة بيَ ضونكة تةوق دةورةي شت
دةدات لةكاتيَكدا كؤتوبةند دةكريَ دةورةي بدات يان دةورةي نةدات). بةم جؤرة
ميولةر ئاين بة تامةزرؤيي بؤ ناكؤتا دةزانيَ بةلآم كاك ئاسؤ وا تيَدةطات ئاين
كؤتوبةنديَكي ناكؤتاية.
(السواح) ضةند بةشيَك
لة دةقى سةنسكريتيى (ئؤثانيشاد) دةهيَنيَتةوةو لة ثةراويَزدا ئاماذة بؤ
سةرضاوةيةكى ئينطليزي دةكات كة وةرطيَرِاني دةقة سةنسكريتييةكةى تيَداية.
ناوبراو لة خوار هةر بةشيَك ناوى ئةو بةشةى ئوثانيشاد دةنووسيَتةوة. بؤ نموونة
بؤ دةقى خوارةوة دةنووسيَت: Kath Opanishad, Ch 2,1/12-13,2/3-4
. بةلآم نووسةرةكةى
خؤمان كاتيَك ئةو دةقة دةكاتة كوردى، نةك تةنها ناوى كتيَبةكةى (السواح)
نانووسيَت، بةلَكو تةنانةت ناوى سةرضاوة ئينطليزييةكة نانووسيَتةوةو لةجياتى
ئةوة ئةو بةشةى ئوثانيشاد دةنووسيَتةوة واتة:
Kath Opanishad,Ch2,1/12-,2/3-4
(برِوانة كة
جطة لةوة هةلَة لة نةقلَيش هةية). لة هةمووشى خؤشتر ئةوةية لةليستى سةرضاوة
ئينطليزييةكاندا دةنووسيَتةوة:
Kath Opanishad- Ch 2.
ئايا كةس لة ليستي
سةرضاوةكاندا ناوي سةرضاوة بةم جؤرة دةنووسيَت: فةسلَي دووةمي كتيَبي (س)؟
كاك ئاسؤ ئةو دةقةى
ئؤثانيشاد كة لة كتيَبةكةى (فراس السواح) وةريطرتووة بةلآم ناوى سةرضاوة
ئينطليزييةكةى نووسيوة ئةمةية:
ولكن القلب الذى بحجم اصبع الاتهام(ل273ى
كتيَبةكةى السواح)، واتة: "بةلآم ئةو دلَةى قةبارةى هيَندةى ثةنجةى
تاوانباركردنة" (ديارة مةبةست لة ثةنجةى شايةتمانيية).
ئةمةش وةرطيَرِانةكةي
ئاسؤية(ل198): "بةلآم ئةو دلَةى هيَندةى ثةنجةيةك طةورةية".
بةشيَكى ترى
ئوثانيشاد كة (السواح) شتى ليَ وةرطرتووة ئةمةية: Ken
Opanishad كاك ئاسؤش شتى ليَ نةقلَ
كردووة. لاثةرِة 184-185 دوو دةق هةية كة هةردووكيان هةلَةى وةرطيَرِانيان
تيَدايةو تةنها دووةميان وةردةطرم. (فراس) دةلَيَت: لة ئوثانيشاددا ئةمةش
هةروةها دةخويَنينةوة(ل 237). كاك ئاسؤش تةنانةت ئةمةش وةردةطيَريَت بةلآم واى
دةنووسيَت: دوابةدواى ئةوة ئةم ضةند ديَرِةش دةخويَنينةوة. لة دةقة
عةرةبييةكةدا دوو جار نووسراوة (لااعتقد-لةو باوةرِةدا نيم) ئاسؤش دةلَيَت (لةو
باوةرِةدا مةبة).
لة دةقة عةرةبييةكةدا
ئةمة هةية: "من يدرك
مني هذا القول" (ل 238) واتة:
ئةوةى ئةم قسةية لة من تيَبطات (ئةم كورديية سةقةتةش خةتاى ئةو عةرةبيية
سةقةتةى ئةو ديَرِةية)، كاك ئاسؤش دةنووسيَت: هةر كةسيَك ئةم قسانة لة من
وةربطريَت (ل 185). خؤ ئةطةر ضاويش لةو وةرطيَرِانة بثؤشين ناتوانين
زةردةخةنةيةك بةم وةرطيَرانةى تر ثيَشكةش نةكةين: دةقى عةرةبى باسي بوونةوةريَك
دةكاتء دةلَيَت: "و
الحكيم الذى يلمس حضوره انى توجه"
(ل 238)، واتة ئةو دانايةى رِووبكاتة هةر كويَيةك هةست (يان دةرك) بة حوزوورى (ئةو
بوونةوةرة) دةكات. كةضى كاك ئاسؤ دةنووسيَت: منم ئةو ثيَغةمبةرةى لة حوزورييةوة
ثةياميَكم هةية (ل 185)!!
كاك ئاسؤ وايزانيوة
أنّى
(ئةننا) كة ليَرةدا واتاي (كويَ) يان (هةركويَيةك)ي
هةية، بة إنّي
(ئينني) واتا "من" زانيوة. ناشزانين
ضؤن دانا بووة ثيَغةمبةرو وشةى ثةيام لة كويَوة هات، ئةمة جطة لة باقى
وةرطيَرِاني هةلَةي ئةو ثيَنج شةش وشةية!
كاك ئاسؤ (لاثةرِة
158-159) يانزة ديَرِ لة لاثةرِة (25)ى كتيَبةكةى (فراس السواح) وةردةطريَتء
لةكؤتاييدا ثةراويَزيَك بؤ كتيَبةكةى (جةيمس فرةيزةر)؛ "ضلَى زيَرِين" دادةنيَ،
ئةو ثةراويَزةش لةرِاستيدا هةر هي (السواح)ـة. نووسةرى خؤمان ناوى جةيمس
فرةيزةر James Frazer
ليَرةشء لة ليستى سةرضاوةكاندا دةنووسيَت: Jems Frezar
كة ديارة هةلَةى ضاث نيية ضونكة ثيَى دةلَيَ (فريزةر).
(السواح) باسى
فرةيزةر دةكات كة ثيَناسةيكى ثيَشكةش كرد كة تةواوكةرى ئةوةى (تايلةر)ــة. كةضى
كاك ئاسؤ دةلَيَت فرةيزةر:"ثيَشنيارى برِيارةكةى تايلؤر دةكات"... كة ئةمة جطة
لةوةى وةرطيَرِانيَكى تةواو هةلَةية هيض واتايةكى نيية.
بةثيَى دةقةكة ئاين
لاى فرةيزةر رِازى كردن
(استرضاء)ء
داواى كؤمةكة لة هيَزطةليَكى بالآتر لة مرؤظ. كاك ئاسؤ(استرضاء)
بة (خاوبوونةوة) وةردةطيَرِيَت
كة ديارة وايزانيوة
(استرخاء)ـة! ئةمةش دةضيَتة
ثالَ دةيان بةلَطةى تر، كة بوار نيية هةموويان بخريَنةرِوو، كة دةقةكانى لةو
سةرضاوة عةرةبييانة وةرطرتووة نةك لةو سةرضاوة ئينطليزييانةى ناوى بردوون.
ئةمة بةشيَكي كةمة لة
ناميلكةكةي كاك ئاسؤ. هةلَةبةت ئةطةر ((بردني)) ناوي سةرضاوةي ئينطليزي لة
سةرضاوةي عةرةبيء وةرطيَرِاني سةقةتي دةقة عةرةبييةكة طوناهيَكة، قسةكردن لةسةر
بناغةي ئةو ((زانيارييانة)) طوناهي دووةمةء هيَندةي يةكةم طةورةية. نووسةر ئةمة
ئاستي مامةلَةيةتي لةطةلَ سةرضاوةء دةقةكاندا، دةبيَ ضؤن باسي شتي وةك
كؤمةلَطةي داخراوء كراوةء ديموكراسيءتيرؤرء ميرؤر بكات؟ بةداخةوة كاك ئاسؤ نةك
تةنها لةبارةي ئةمانة قسة دةكات، بةلَكو حوكمي فيكريء ئةخلاقي دةدات:
سةلةفييةكان وا ء وا، سةلةفييةت ئاوا ء ئاوا، ئةمما مؤديَرنيتة تادوا ء تادوا.
خؤشترء سةيرتريش
ئةوةية كاك ئاسؤ نووسينيَكي تري ناوناوة (دةسةلآتي جةهل)ء جؤرةها جةهل باس
دةكات تا دةطاتة ئةوةي بلَيَ: "ئا ئةمةية سةرضاوةيةكي ديكةي جةهل كة قورئانة"!
منيش دةلَيَم بريا لةو جةهلةي باسي دةكات تةنها يةك سوورةتي بزانياية، بةلَيَ
جةهل زؤر لةوة بةدةسةلآتترة. |